ریشه و معادل‌های سکولاریسم

رواج یافته ترین اصطلاح سکولاریسم که عموماً در کشورهای پروتستان استفاده می‌شود Secularism برگرفته از واژه saeculum به معنای نسلی از مردم است. اما در کشورهای کاتولیک عبارتLaicite به‌کار می‌رود. سکولاریسم از دو ریشه یونانی Laos به معنای مردم و laikos به معنای عامه مردم در برابر طبقه کاهنان و روحانیان تشکیل‌شده است. در فرهنگ زبان و ادبیات عرب، سکولاریزم به “علمانیت” ترجمه گشته است. بنا بر نظریات برایان ویلسون از دیگر تعابیر این واژه می‌توان به تقدس زدایی، غیر روحانی کردن و مسیحیت زدایی اشاره کرد. در این مقاله به بررسی دیگر ریشه‌های سکولاریسم و همچنین ریشه اصلی سکولاریسم در زبان فارسی اشاره می‌کنیم.

جوهر مستعد مسیحیت

مسیحیت مبتنی بر تعالیم مسیح (ع)، اساساّ یک دین آخرت‌گرا، فردی و غیر سیاسی است. دینی که آرمان اعلای آن، پرورش بندگان مؤمن است. که با امید دستیابی به حیات جاودانی در پادشاهی آسمان، در این دنیا، چنان مسافرانی ناآرام می‌زیند. نیچه با نظر به این جوهر مسیحی است که می‌گوید: “نیست انگاری در قلب مسیحیت قرار دارد”

وی معتقد بود که خداباوری مسیحی، اساساً با حیات ، طبیعت و میل به زندگی، در ستیز است. روسو نیز در کتاب “قرارداد اجتماعی” به نحوی همین نظر را تأیید می کند. او می‌گوید معنویت مسیحی، آن را برای عمل به‌عنوان دین مدنی، نامناسب ساخته است.

برتری کلیسا بر حکومت

در قرن پنجم کلیسا را به یک بدن تشبیه می‌نمودند که از سر و سایر اعضاء تشکیل شده است. در این تشبیه، پاپ به‌عنوان سر این بدن معرفی شد که مرجع عالی استیناف است و خود مصون از دادرسی قضایی. توجیه نظری این قضیه نیز ازاین‌قرار بود که قدرت بر مبنای اصل توحید، از بالا، یعنی از خداوند، به‌صورت سلسله‌مراتب سرچشمه می‌گیرد و شئون مختلف، از این منشأ صادرشده است. این اندیشه منعکس‌شده نظریه افلاطونی مبنی بر این عقیده بود که قدرت به شکل سلسله مراتبی از یک منبع واحد یعنی خداوند صادرشده است.